Cholesterol to substancja tłuszczowa niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełni kluczową rolę w budowie błon komórkowych, produkcji hormonów płciowych oraz syntezie kwasów żółciowych. Mimo że organizm sam produkuje większość potrzebnego cholesterolu w wątrobie, część pochodzi również z diety.
W organizmie wyróżniamy dwa główne typy cholesterolu. Cholesterol LDL, nazywany "złym cholesterolem", transportuje lipidy z wątroby do tkanek i może gromadzić się w ścianach tętnic. Cholesterol HDL, określany jako "dobry cholesterol", usuwa nadmiar lipidów z tkanek i transportuje je z powrotem do wątroby.
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego powinien być poniżej 190 mg/dl. Cholesterol LDL nie powinien przekraczać 115 mg/dl u osób zdrowych, a cholesterol HDL powinien wynosić powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 45 mg/dl u kobiet.
Zbyt wysoki poziom cholesterolu prowadzi do rozwoju miażdżycy, zwiększając ryzyko zawału serca, udaru mózgu i innych chorób sercowo-naczyniowych. Do głównych czynników ryzyka należą: palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość oraz predyspozycje genetyczne.
Nadmierne spożycie produktów zawierających tłuszcze nasycone i trans znacząco wpływa na podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi. Do takich produktów należą tłuste mięso, przetwory mięsne, pełnotłuste nabiał, słodycze oraz żywność wysoko przetworzona.
Siedzący tryb życia, brak regularnej aktywności fizycznej oraz przewlekły stres negatywnie wpływają na gospodarkę lipidową organizmu. Regularne ćwiczenia pomagają podnieść poziom cholesterolu HDL i obniżyć LDL.
Na poziom cholesterolu wpływają również czynniki, na które nie mamy wpływu:
W Polsce dostępnych jest szereg skutecznych leków przeciwcholesterolowych, które pomagają w kontrolowaniu poziomu lipidów we krwi. Wybór odpowiedniego preparatu zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stopnia zaawansowania dyslipidemi.
Statyny stanowią najczęściej przepisywaną grupę leków obniżających cholesterol. Do najpopularniejszych należą atorwastatyna, simwastatyna oraz rosuwastatyna. Leki te działają poprzez hamowanie syntezy cholesterolu w wątrobie, skutecznie obniżając poziom cholesterolu LDL nawet o 30-50%. Statyny są szczególnie zalecane pacjentom z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym.
Preparaty z kwasem fibrynowym, takie jak fenofibrat, są skuteczne w obniżaniu triglicerydów i podnoszeniu poziomu HDL. Ezetymib, jako inhibitor wchłaniania cholesterolu, może być stosowany samodzielnie lub w kombinacji ze statynami. Żywice wiążące kwasy żółciowe, choć rzadziej używane, pozostają wartościową opcją dla wybranych pacjentów.
Inhibitory PCSK9 reprezentują nową generację leków, oferując znaczące obniżenie cholesterolu u pacjentów z opornymi formami hipercholesterolemii. Podstawowe zasady stosowania obejmują:
Suplementy diety mogą stanowić wartościowe uzupełnienie farmakoterapii lub alternatywę dla osób z łagodnie podwyższonym cholesterolem. Ich stosowanie powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem lub farmaceutą.
Kwasy tłuszczowe Omega-3, szczególnie EPA i DHA, wykazują udowodnione działanie w obniżaniu triglicerydów i wspieraniu zdrowia sercowo-naczyniowego. Sterole i stanole roślinne blokują wchłanianie cholesterolu w jelitach, mogąc obniżyć jego poziom o 6-15%.
Ekstrakt z czerwonego ryżu drożdżowego zawiera naturalnie występujące statyny, oferując łagodniejszą alternatywę dla syntetycznych preparatów. Błonnik pokarmowy i pektyny wiążą kwasy żółciowe, wymuszając wykorzystanie cholesterolu do ich syntezy.
Koenzym Q10 odgrywa istotną rolę w metabolizmie komórkowym i może łagodzić skutki uboczne terapii statynami. Zasady bezpiecznego stosowania suplementów obejmują:
Podstawą naturalnego obniżania cholesterolu jest odpowiednia dieta bogata w błonnik rozpuszczalny. Szczególnie skuteczne są owies, jęczmień, fasola oraz owoce jak jabłka i cytrusy. Orzechy włoskie, migdały i nasiona lnu dostarczają zdrowych tłuszczów omega-3, które wspierają prawidłowy profil lipidowy. Ważne jest również ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych znajdujących się w czerwonym mięsie i produktach mlecznych pełnotłustych.
Regularna aktywność fizyczna, minimum 150 minut tygodniowo, znacząco wpływa na poprawę profilu lipidowego. Szczególnie aerobowe formy ruchu jak szybkie spacery, jazda na rowerze czy pływanie zwiększają poziom dobrego cholesterolu HDL. Utrzymanie prawidłowej masy ciała zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Dorośli powyżej 20 roku życia powinni wykonywać lipidogram co 4-6 lat. Osoby z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycą lub obciążeniem genetycznym wymagają częstszych kontroli - co 6-12 miesięcy. Pacjenci przyjmujący leki hipolipemiczne powinni kontrolować poziom cholesterolu co 6-8 tygodni po rozpoczęciu terapii.
Prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego to wartości poniżej 190 mg/dl, LDL poniżej 115 mg/dl, a HDL powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i 50 mg/dl u kobiet. Konsultacja z lekarzem jest konieczna przy przekroczeniu norm lub występowaniu dodatkowych czynników ryzyka.
