Artretyzm to grupa chorób charakteryzujących się zapaleniem stawów, które prowadzi do bólu, sztywności i ograniczenia ruchomości. Mechanizm powstawania różni się w zależności od typu schorzenia – może być wynikiem procesów autoimmunologicznych, zużycia chrząstki stawowej lub infekcji. W Polsce problem artretyzmów dotyka ponad 8 milionów osób, stanowiąc jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje błonę maziową stawów. Choroba dotyka około 400 tysięcy Polaków, częściej kobiety w średnim wieku. Charakteryzuje się symetrycznym zajęciem małych stawów rąk i stóp.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) to najczęstszy typ artretyzmu, związany z zużyciem chrząstki stawowej. W Polsce dotyka ponad 4 miliony osób, głównie po 50. roku życia. Najczęściej zajmuje stawy kolanowe, biodrowe i kręgosłup.
Łuszczycowe zapalenie stawów rozwija się u 10-30% pacjentów z łuszczycą skóry. Może zajmować zarówno stawy obwodowe, jak i kręgosłup, często powodując charakterystyczne zmiany w paznokciach.
Spondyloartropatie osiowe to grupa chorób obejmująca zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, które głównie dotyka młodych mężczyzn i prowadzi do postupowej utraty ruchomości kręgosłupa.
Rozpoznanie artretyzmów opiera się na charakterystycznych objawach klinicznych oraz specjalistycznych badaniach. Wczesne wykrycie choroby ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia i zapobiegania nieodwracalnym zmianom w stawach.
Ból stawowy jest najczęstszym objawem, który w RZS nasila się w spoczynku i podczas snu, natomiast w artrozie pogarsza się przy wysiłku. Sztywność poranna trwająca dłużej niż godzinę jest typowa dla chorób zapalnych, podczas gdy w chorobie zwyrodnieniowej ustępuje po kilku minutach aktywności.
Obrzęki i deformacje stawów rozwijają się stopniowo, prowadząc do ograniczenia zakresu ruchów. W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić charakterystyczne deformacje, takie jak odchylenie łokciowe palców czy zniekształcenia typu "szyja łabędzia".
Badania laboratoryjne odgrywają kluczową rolę w diagnostyce. Podwyższone wartości OB i CRP wskazują na aktywny proces zapalny, podczas gdy dodatni czynnik reumatoidalny i przeciwciała anty-CCP potwierdzają rozpoznanie RZS.
Badania obrazowe, począwszy od klasycznego RTG, przez USG stawów z opcją dopplera, po rezonans magnetyczny, pozwalają ocenić stopień zaawansowania zmian oraz monitorować skuteczność terapii. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym możliwe jest wykrycie choroby we wczesnym stadium, gdy leczenie jest najbardziej skuteczne.
W Polsce pacjenci z chorobami reumatycznymi mają dostęp do szerokiej gamy skutecznych leków, które pozwalają na kontrolę objawów i spowolnienie postępu choroby. Wybór odpowiedniej terapii zależy od rodzaju schorzenia, stopnia zaawansowania oraz indywidualnych potrzeb pacjenta.
NLPZ stanowią podstawę leczenia objawowego w chorobach reumatycznych. Do najczęściej stosowanych należą klasyczne NLPZ takie jak ibuprofen, diklofenak i naproxen, które skutecznie łagodzą ból i stan zapalny. Nowsze selektywne inhibitory COX-2, w tym celekoksyb i etorikoksyb, charakteryzują się mniejszym ryzykiem powikłań żołądkowo-jelitowych, co czyni je bezpieczniejszą opcją dla pacjentów z problemami trawiennymi.
LMPCh to grupa leków, które nie tylko łagodzą objawy, ale także spowalniają niszczenie stawów. Podstawowe preparaty dostępne w Polsce to:
Kortykosteroidy, głównie prednizolon i metyloprednizolon, są wykorzystywane w ostrych rzutach choroby lub jako terapia pomostowa. Mogą być podawane doustnie, dożylnie lub bezpośrednio do stawu. Ze względu na liczne działania niepożądane przy długotrwałym stosowaniu, zaleca się ich używanie w najniższych skutecznych dawkach i przez najkrótszy możliwy czas.
Nowoczesne terapie biologiczne rewolucjonizują leczenie chorób reumatycznych. Inhibitory TNF-alfa, takie jak adalimumab, etanercept czy infliksymab, wykazują wysoką skuteczność u pacjentów opornych na konwencjonalne leczenie. Inhibitory interleukin, w tym IL-6 i IL-17, oferują dodatkowe opcje terapeutyczne w przypadkach trudnych do leczenia.
Żele i maści przeciwzapalne zawierające diklofenak, ibuprofen czy ketoprofen stanowią doskonałe uzupełnienie terapii systemowej. Umożliwiają miejscowe działanie z minimalnym wchłanianiem ogólnoustrojowym, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych, szczególnie u osób starszych i z chorobami współistniejącymi.
Leczenie artretyzmu wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Wybór odpowiednich leków zależy od rodzaju schorzenia, stadium choroby, wieku pacjenta oraz chorób współistniejących. Lekarz dobiera terapię uwzględniając historię medyczną, wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych oraz odpowiedź na wcześniejsze leczenie.
Regularne ocenianie efektywności stosowanej farmakoterapii jest kluczowe dla powodzenia leczenia. Pacjenci powinni prowadzić dziennik objawów, odnotowując nasilenie bólu, sztywność stawów oraz wpływ na codzienne funkcjonowanie. Kontrole lekarskie pozwalają na odpowiednią modyfikację dawkowania lub zmianę preparatów.
Stosowanie leków przeciwartretycznych wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, szczególnie przy długotrwałym użyciu. NLPZ mogą wpływać na układ pokarmowy i nerki, dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących przyjmowania na czczo lub po posiłku. Niektóre leki wymagają regularnych badań kontrolnych krwi w celu monitorowania funkcji wątroby i nerek.
Kinezyterapia stanowi fundamentalną część kompleksowego leczenia artretyzmu. Odpowiednio dobrane ćwiczenia poprawiają ruchomość stawów, wzmacniają mięśnie oraz redukują sztywność. Fizjoterapeuta opracowuje indywidualny program rehabilitacji uwzględniający możliwości pacjenta i stadium choroby. Regularna aktywność fizyczna, taka jak pływanie, nordic walking czy joga, pomaga utrzymać sprawność stawów.
Dieta przeciwzapalna bogata w kwasy omega-3, warzywa i owoce może znacząco wpłynąć na zmniejszenie stanu zapalnego. Suplementacja glukozaminą, chondroityną oraz witaminą D wspomaga regenerację chrząstki stawowej. Ważne jest również unikanie produktów prozapalnych i utrzymanie prawidłowej masy ciała, aby zmniejszyć obciążenie stawów nośnych.
Holistyczne podejście do leczenia artretyzmu, łączące farmakoterapię z metodami wspomagającymi, daje najlepsze efekty w kontrolowaniu objawów i spowalnianiu progresji choroby.
