HIV (Human Immunodeficiency Virus) to wirus atakujący układ odpornościowy człowieka, szczególnie komórki CD4+. Postępujące osłabienie odporności może prowadzić do rozwoju AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome), który stanowi zaawansowane stadium zakażenia HIV.
Główne drogi transmisji wirusa HIV obejmują:
Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, w Polsce rocznie odnotowuje się około 1200-1400 nowych przypadków zakażenia HIV. Łącznie w kraju żyje około 15 000 osób z potwierdzoną diagnozą HIV.
Pierwsze objawy zakażenia HIV mogą pojawić się 2-4 tygodnie po ekspozycji i przypominają grypę. Należą do nich gorączka, bóle mięśni, powiększone węzły chłonne, wysypka skórna oraz ból gardła. Te objawy często przechodzą niezauważone lub są bagatelizowane.
W stadium bezobjawowym, które może trwać nawet kilka lat, pacjent może nie odczuwać żadnych dolegliwości. W miarę postępu choroby pojawiają się nawracające infekcje, przewlekłe zmęczenie, utrata masy ciała oraz infekcje oportunistyczne.
W Polsce dostępne są testy anty-HIV metodą ELISA oraz testy szybkie. Diagnostykę można wykonać w poradniach chorób zakaźnych, laboratoriach diagnostycznych oraz podczas akcji profilaktycznych. Zaleca się wykonanie testu po potencjalnej ekspozycji, przy planowaniu ciąży oraz regularnie u osób z grup ryzyka.
Głównym celem terapii antyretrowirusowej jest powstrzymanie replikacji wirusa HIV, obniżenie ładunku wirusowego do niewykrywalnego poziomu oraz przywrócenie i utrzymanie prawidłowej funkcji układu odpornościowego. Skuteczne leczenie pozwala pacjentom na prowadzenie normalnego życia i zapobiega transmisji wirusa na partnerów.
Współczesne leczenie opiera się na kombinacji leków z różnych klas farmakologicznych, w tym inhibitory odwrotnej transkryptazy nukleozydowe (NRTI), nienukleozydowe (NNRTI), inhibitory proteazy (PI) oraz inhibitory integrazy (INSTI).
Kluczowe znaczenie ma regularne przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza, ponieważ nieprzestrzeganie terapii może prowadzić do rozwoju oporności wirusowej.
Profilaktyka przed ekspozycją (PrEP) to strategia prewencyjna polegająca na regularnym przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez osoby niezarażone HIV w celu zapobieżenia infekcji. Jest to skuteczna metoda ochrony dla osób z grupy wysokiego ryzyka zakażenia.
PrEP jest przeznaczona dla osób niebędących nosicielami HIV, które mają zwiększone ryzyko zakażenia, w tym mężczyzn mających seks z mężczyznami, osób z HIV-dodatnimi partnerami oraz osób używających narkotyków dożylnie.
W Polsce w profilaktyce stosuje się głównie Truvadę (emtrycytabina + tenofowir). Badania kliniczne wykazują skuteczność PrEP na poziomie powyżej 90% przy regularnym stosowaniu. Lek jest bezpieczny, choć wymaga monitorowania funkcji nerek.
PrEP jest dostępna w polskim systemie opieki zdrowotnej w ramach programów profilaktycznych realizowanych przez specjalistyczne ośrodki leczenia HIV/AIDS.
Profilaktyka poekspozycyjna (PEP) to pilne leczenie antyretrowirusowe stosowane w ciągu 72 godzin po potencjalnej ekspozycji na HIV. Głównym celem jest zapobieżenie infekcji poprzez zatrzymanie replikacji wirusa we wczesnym stadium zakażenia.
PEP zaleca się po narażeniu zawodowym personelu medycznego, przypadkowych urazach igłą, niezabezpieczonych kontaktach seksualnych z osobami o nieznanym statusie HIV oraz po napaści seksualnej. Decyzję o rozpoczęciu PEP podejmuje zawsze lekarz po ocenie ryzyka zakażenia.
W Polsce standardowy schemat PEP obejmuje kombinację trzech leków antyretrowirusowych przez 28 dni. Dodatkowo pacjenci mogą otrzymać:
Skuteczne leczenie HIV wymaga systematycznych kontroli laboratoryjnych oraz ścisłej współpracy z zespołem medycznym. Farmaceuta odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu interakcji lekowych, które są szczególnie istotne u pacjentów przyjmujących terapię antyretrowirusową wraz z innymi preparatami.
Wykwalifikowany farmaceuta zapewnia kompleksowe poradnictwo obejmujące:
W Polsce funkcjonują specjalne programy lekowe NFZ zapewniające bezpłatny dostęp do nowoczesnej terapii antyretrowirusowej. Organizacje takie jak Krajowe Centrum ds. AIDS czy Stowarzyszenie Pomocy Osobom z HIV oferują kompleksowe wsparcie psychologiczne i prawne. Regularne konsultacje farmaceutyczne oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń terapeutycznych są fundamentem skutecznego kontrolowania infekcji HIV.
